Lượng đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 nếu không được kiểm soát có thể làm tăng nguy cơ gặp các biến chứng nguy hiểm như tổn thương thần kinh, mắt, đột quỵ, bệnh về tim,... Để duy trì lượng đường trong máu ổn định, người bệnh cần có chế độ ăn uống hợp lý, cân bằng dinh dưỡng và đa dạng các loại thực phẩm. Chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 như thế nào?
Vai trò của chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2
Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), một chế độ ăn uống khoa học cho bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 có ý nghĩa như sau:
- Giúp người bệnh đạt được trọng lượng cơ thể khỏe mạnh.
- Đạt được kết quả xét nghiệm bình thường
- Tránh các biến chứng của bệnh tiểu đường, giảm nguy cơ mắc bệnh về tim, bệnh thận, tổn thương thần kinh, đột quỵ, bệnh về mắt và các vấn đề sức khỏe lâu dài khác thường xảy ra ở những người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2.
- Chế độ ăn uống hợp lý giúp kiểm soát huyết áp, mỡ máu.
- Giúp lượng đường huyết ở bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 không tăng cao sau khi ăn.
- Cung cấp đủ calo để duy trì các hoạt động thể lực hàng ngày.
Những nguyên tắc về chế độ ăn đối với bệnh nhân tiểu đường tuýp 2
Chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 tuy cần hạn chế lượng carbohydrate nhưng vẫn cần đảm bảo sự cân đối của 3 thành phần chính là protein, carbohydrate và lipid. Có như vậy mới cung cấp đủ dinh dưỡng và năng lượng cần thiết cho cơ thể. Chính vì vậy mà các bữa ăn trong ngày của người bệnh nên sử dụng đa dạng các loại thực phẩm, đặc biệt là nhóm thực phẩm giàu chất xơ, vitamin và các khoáng chất khác.
Bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 nên ăn đúng giờ và đủ 3 bữa chính trong ngày, tuyệt đối không nên bỏ bữa. Ngoài ra, để tránh tình trạng đường huyết tăng cao sau khi ăn, bạn có thể chia thành các bữa ăn nhỏ. Nên tránh ăn khuya vì sẽ làm cho lượng đường trong máu cao vào sáng hôm sau. Chỉ nên ăn 1 bữa nhỏ vào khoảng 8 giờ tối nếu bạn phải tiêm insulin vào buổi tối.
Chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 không nên kiêng khem quá kỹ mà ăn quá ít, nên ăn vừa đủ với nhu cầu của cơ thể. Đồng thời nên hạn chế ăn thực phẩm được xay nhuyễn, hầm nhừ, chiên nướng bởi thành phần thức ăn càng nhỏ thì chỉ số đường huyết càng tăng.
Bệnh nhân tiểu đường tuýp 2 nên ăn thực phẩm nào?
Các thực phẩm tốt cho người tiểu đường tuýp 2
- Các loại cá giàu acid béo, omega - 3, DHA và EPA (rất tốt cho sức khỏe tim mạch): cá mòi, cá hồi, cá trích,...
- Các loại hạt giúp kiểm soát cân nặng, cải thiện đường huyết: hạt lanh, hạt mắc ca, hạt điều, hạt chia, hạt gai dầu, hạnh nhân, hạt dẻ,...
- Rau xanh cung cấp chất xơ, chất chống oxy hóa, khoáng chất và vitamin: rau cải bó xôi (rau bina, rau chân vịt), rau cải xoăn, súp lơ xanh, dưa chuột,...
- Sử dụng dầu oliu, dầu hạt cải, dầu mè,... cung cấp acid béo không bão hoà đơn, chống oxy hóa, bảo vệ sức khỏe tim mạch.
- Trứng (ăn cả lòng trắng và lòng đỏ) không quá 1 quả/ngày giúp tăng sự nhạy cảm với insulin của cơ thể, kiểm soát lượng đường trong máu và giảm khả năng mắc bệnh về tim mạch.
Ngoài ra, chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 cần bổ sung các loại trái cây (táo, ổi, cam, lê,...), ngũ cốc nguyên hạt (yến mạch, gạo lứt, hạt quinoa,...), các loại đậu (đậu lăng, đậu gà) và nhóm thực phẩm giàu protein (thịt gia cầm bỏ da, thịt nạc đỏ, hải sản,...).
Những thực phẩm cần tránh trong chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2
- Các loại thịt giàu cholesterol xấu (LDL cholesterol) : da gia cầm, thịt gà có màu sẫm, nội tạng động vật,...
- Thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh, thịt hộp hoặc thịt đã qua chế biến.
- Các loại đồ uống có ga, có đường: nước trái cây đóng chai, nước ép trái cây, trà ngọt, soda, đồ uống thể thao.
- Bánh kẹo ngọt nhiều đường: bánh kem, các món tráng miệng ngọt, kem, bánh quy, bánh nướng,...
- Chất làm ngọt trong chế biến món ăn như mật ong, đường nâu, đường mật, siro cây phong.
- Nhóm thực phẩm chứa chất béo chuyển hóa: dầu hydro hóa 1 phần hoặc đồ chiên.
Các chế độ ăn thường thấy của người bệnh tiểu đường tuýp 2
Chế độ ăn kiêng Keto
Keto là một kế hoạch ăn kiêng rất ít carb, tập trung vào việc ăn các loại thực phẩm giàu chất béo. Trong chế độ ăn keto tiêu chuẩn, khoảng 55% đến 70% lượng calo hàng ngày của bạn đến từ chất béo, 25% đến 35% đến từ protein và 5% đến 10% (hoặc 50 gam mỗi ngày trong chế độ ăn 2000 calo mỗi ngày đến từ carbohydrate, rau và trái cây).
Mục tiêu của chế độ ăn này là đưa bạn vào trạng thái “ketosis”, một trạng thái trao đổi chất trong đó cơ thể bạn đốt cháy chất béo (thay vì carbs) để lấy năng lượng. Có nhiều biến thể của chế độ ăn keto giúp điều chỉnh lượng carbs được phép.
Có rất nhiều người chọn Keto làm chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 bởi nó giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả, giảm tình trạng kháng insulin, độ nhạy insulin cao hơn và có thể hạn chế phụ thuộc vào thuốc.
Tuy nhiên, ăn theo kiểu Keto cũng có thể dẫn đến một biến chứng hiếm gặp gọi là nhiễm toan ceton do tiểu đường hoặc thiếu hụt lượng chất xơ cho cơ thể. Vì vậy, trước khi ăn theo chế độ này, người bệnh cần theo dõi tình trạng sức khỏe thường xuyên và trao đổi với bác sĩ để tránh tình các tác dụng phụ có thể xảy ra.
Nhịn ăn gián đoạn
Nhịn ăn gián đoạn (IF) là một thuật ngữ chỉ việc bạn phải kiêng tất cả thực phẩm và đồ uống chứa calo (giảm lượng calo nạp vào cơ thể) trong một khoảng thời gian nhất định. Ví dụ về nhịn ăn 5:2, bạn hạn chế lượng calo nạp vào chỉ 500 hoặc 600 calo vào 2 ngày không liên tiếp trong tuần và ăn bình thường vào những ngày khác. Bạn chỉ được ăn trong thời gian giới hạn, uống nước vào một khoảng thời gian nhất định mỗi ngày và uống cà phê/trà trong những giờ khác.
Các nghiên cứu cho thấy chế độ nhịn ăn gián đoạn có thể giúp làm giảm một số triệu chứng của bệnh tiểu đường tuýp 2 và giải quyết các chứng bệnh như kháng insulin. Nhưng phương pháp này có thể không phù hợp và gây nguy hiểm đối với một số bệnh nhân. Đặc biệt, nhịn ăn có thể dẫn đến hạ đường huyết (lượng đường trong máu thấp). Hãy hỏi ý kiến bác sĩ xem đây có phải là lựa chọn an toàn cho bạn hay không.
Chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 - ăn kiêng DASH
Chế độ ăn kiêng DASH là một kế hoạch ăn uống giàu dinh dưỡng tập trung vào trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt, cá, các loại hạt, các sản phẩm từ sữa ít béo hoặc không béo, hải sản, và thịt gia cầm và ít chất béo bão hòa, natri và đường.
Chế độ ăn kiêng này giúp làm giảm tình trạng huyết áp cao (yếu tố nguy cơ của tiểu đường tuýp 2), cải thiện độ nhạy insulin, giảm cholesterol, giảm cân, ngăn ngừa biến chứng và kiểm soát bệnh tốt hơn.
Chế độ ăn Địa Trung Hải
Đây là phương pháp ăn uống lành mạnh hướng tới sự tiêu thụ các loại trái cây, rau, các loại hạt, ngũ cốc, dầu oliu, đậu khô. Cách ăn này hạn chế ăn các loại thịt đỏ, trứng, thịt gia cầm, các sản phẩm từ sữa và chỉ một phần nhỏ cá.
Chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 này cung cấp đầy đủ chất xơ, chất béo lành mạnh, khoáng chất và vitamin thiết yếu. Từ đó hỗ trợ người bệnh giảm lượng đường huyết trong máu, giảm cân, giảm nguy cơ mắc bệnh tim, đột quỵ và giảm cholesterol trong máu.
Chế độ ăn chay cho bệnh nhân tiểu đường tuýp 2
Có rất nhiều bệnh nhân chọn thực phẩm chay trong chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2 trong quá trình điều trị của mình. Chế độ ăn này không sử dụng các loại thịt đỏ, thịt gia cầm, hải sản mà tập trung vào protein đến từ thực vật (đậu lăng, đậu hũ, quả hạch, đậu Hà Lan,...), rau và trái cây.
Chế độ ăn chay có thể giúp người tiểu đường tuýp 2 hạn chế đường tăng đường huyết sau ăn và duy trì lượng đường huyết ổn định lâu dài. Bên cạnh đó, sử dụng nhiều nhóm thực phẩm có nguồn gốc thực vật còn làm hạn chế nguy cơ mắc tiền tiểu đường, tiểu đường tuýp 2 và kháng insulin ở một số người.
Tuy nhiên, không phải tất cả các chế độ ăn chay (thuần chay, ăn chay trường, ăn chay linh hoạt,...) đều giống nhau và các thực phẩm chay đôi khi không thể cung cấp đủ các chất dinh dưỡng cơ thể cần (vitamin, protein,...). Do đó, bạn nên ăn nhiều và đa dạng các loại thực phẩm để cung cấp đủ năng lượng cho cơ thể và đảm bảo sức khỏe tối ưu.
Hy vọng bài viết trên sẽ giúp ích cho bạn khi xây dựng chế độ ăn cho người tiểu đường tuýp 2. Dù có thực hiện phương pháp ăn nào bạn vẫn nên ăn đa dạng thực phẩm với đủ nhóm chất dinh dưỡng trong thực đơn mỗi ngày. Để có thể kiểm soát chỉ số đường huyết, ngăn ngừa các biến chứng, người bệnh nên kết hợp chế độ ăn uống phù hợp, tập thể dục điều độ và tuân theo chỉ dẫn dùng thuốc của bác sĩ.
